1891: Donostia Getariaren aurretik, Iparraldekoei mezua

Guztiz ezaguna da Donostiak eta Ondarroak 1890ean jokatu zuten desafio handia. Luis Karril patroi izanik arraunlari donostiarrek irabazitako estropada hura arraunketaren historian izandako entzutetsuenetako bat da, ospe handienekoa ez bada.

Era horretako norgehiagoken sorburua herri edo kuadrilla batek beste bati botatako erronka izan ohi zen. Ondarroak bere burua garaiezintzat izaki, donostiarrek hori uretan frogatu behar zela bota zieten ondarrutarrei. Horrela eratu zen orain azalduko ez dugun estropada hura (guztiz ezaguna baita).

Kontua da 1890eko garaipen hark sekulako burrundara sortu zuela kosta osoan, eta, noski, donostiarren garailetza zalantzan jarri nahi zutenen desafioak jasotzen hasi ziren kaxkariñak. Desafio horietako asko Iparraldetik ("Frantziatikan") etorri ziren, eta horiei emandako nolabaiteko erantzuna da gaurkoan dakarkigun bertso-paper hau. 1891n Donostiak (Kiriko handia patroi) Getariaren aurretik lortutako Kontxako Banderaren berri ematen da, Iparraldekoei donostiarren ahalmenaren berri emateko; azkenik, erronka onartzen dela adierazten zaie, hitz hutsak albora utzi eta dirua jarri dezatela esanez. Horra bertsoak:

1	7
Estropara bat premiokua	Esan bezela martxatu dira
jokatu da Donostian,	bi treñeruak batian,
jendia franko begira dagola,	kasik bentajan Getariarrak
Agor-illaren zortzian,	bandera ikutu artian;
Kiriko patroi, Pepe aurretik,	jendia franko baziyon begira
biyak mariñell-jantzian;	baztar guziak betian,
bertso berriak jartzera nua	aien dirubak gelditu dira
jakin dezaten Frantzían.	Donostiyako partian.
2	8
Lendabizikua bi txalupetan	Buelta emanda Donostiarrak
Donostiako gaztiak,	aurretik ziraden jarri:
aien pelia bukatu arte	«Ea, mutillak, bentajan gaituk!
egondu ziran bestiak;	-esan zioten alkarri-.
jendia asko kontsolatu du	Lenago ere bazekiagu
gutarrak irabaztiak,	beste oinbesteren berri».
erri ontako semien amak	Aien orduko konsueluak!
eztaude atso tristiak.	Etziran triste etorri.
3	9
Batek gogotik korritu zuben,	Donostiyako kaballeruak
ia ark aña bestiak,	ikustera juan dia,
zein ez giñuen kontsolatuko	gañera berriz eztakit zenbat
aik orrela ikustiak?	Madrid aldeko jendia;
Ogei ta zortzi gizon ondradu	biar bezela kunplitzekotan
amari asko kostiak,	estroparako legia,
oiek dirade Donostiako	Donostiarrak dirade maisu,
Jose-Maritar gaztiak.	artu leizteke fedia.
4	10
Gazte jendia ala jokatzen	Juan dan urtian Ondarroatik
zuten denboran ikusi,	ziran persegiantiak,
Kiriko eta bere lagunak	egun batian egin zituzten
korajez ziraden asi;	aiekiko pakiak;
arraun aundi bat firme arturik	ta aurten berriz Frantziatikan
Pepe jarri zan lenbizi,	arronka asko botiak,
esaten zuben: «ia, mutillak,	obraz ez dira iristen baño
nere juegua ikasi!».	mingañez balientiak.
5	11
Kirikok zorrotz esan zioten:	Frantzi aldeko gizon indartsu
«Jaunak, preparatzen asi;	bizkor intelijentiak,
Getariako gizon oriek	zuen aldian Donostiarrak
bear ditugu ikusi.	daude langille fuertiak;
Azkar gelditzen baldin bagera	aien itestan errenditzeko (sic)
emango degu itxusi,	ez gerade inozentiak,
diru askoko premiyua da,	len egindako zitalkeriyaz
ez degu galtzerik merezi».	gaude bastante betiak.
6	12
Getariako patroia ere	Orra amabi bertso berri ta
etzan aldrebes mintzatu:	bost zentimuan papera,
«Ea, mutillak, denbora da-ta	Frantzian diran bizkorrenairi
oraintxen ondo pentsatu	jarri zaiote aukera:
itxasuari kontra egiñez	diruba berdin depositatu,
arraunak nola dantzatu,	nai dutenian atera,
Donostiako premio ori	Donostiyatik deitzen ditugu
al balegi alkantzatu».	gizonez gizonetara.