Antonio Arzaken 1890eko Onentzaroko detallea

Hemendik gutxira Gabonak ditugu gure artean, eta, horren harira, arraunarekin zerikusia duen pasartetxo hau etorri zait gogora.

Dakizuen bezala, 1890eko abenduaren 2an arraunketaren historiako estropadarik garrantzitsuenetako bat jokatu zen: Luis Karril patroiaren gidaritzapean donostiarrek ondarrutarrei irabazitako desafio ospetsu hura. Pentsatzekoa den moduan, sekulako eupadak, ospakizunak, harrokeriak eta galtzetan pozaren pozez kabitu ezinak bizi izango ziren Donostiako kaleetan.

Hala ere, egoerari beste ikuspegi batetik begiratu zion ezkerrean duzuen Antonio Arzak idazle donostiarrak (1855-1904). Arzak beste donostiar guztien antzera poztu zen estropadaren emaitzarekin, eta gorazarrezko bertsoak ere idatzi zituen Luis Karril eta bere mutilentzat; baina, esan bezala, ikuspegia zabaldu eta galtzaileentzako nolabaiteko kupida ere izan zuen. Horrela, Itz bi Luis Karril eta bere mutillai izeneko idazkitxoa idatzi zuen.

Euskaldunen arteko anaitasuna goraipatu eta gero (Aita Mari ere gogora ekarrita), galtzaileen zoritxarra arintzeko deia egin zien gure arraunlariei eta haien familiartekoei, ikusiz Ondarroan sekulako hondamendia ekarri zuela desafio hark. Eskaera horretan arreta berezia jarri zuen galtzaileen umeengan, etortzear zen Gabon garaian (Onentzaro dio Arzakek) jasan behar izango zuten eskasia are mingarriagoa zela pentsatuta. Merezi du testu guztia irakurtzea, baina nik, adibide gisa, honako hau kopiatuko dut hemen:

"Ez da egiya, Luix, obeto egiñ lekiyokela kontra bendabal eta ekaitzik izugarriyenari, nexka gaxu orren malkuai baño? A!... Nik dakitana da, euskaldun guztiyak nobliak diralarik, ez dala iñor donostiarrari irabaziko diyonik biyotzaren samurtasunian, ez!; eta argatik uste det estropa-festa aundi aben errematerik ederrena izango litzakela zuen aurrak Ondarruako aurrai zerbait siñale egitia, guztiyok anaitzeko Jesus Aurra jaio zan egun artarako! Bai! Bizi gaitian elkar maiterik! Festa t’atsegiñ luzienak laburrak dira, kia bezela dijuaz, gurekiñ batian. Gaur bagera, bigar ez; urak edo lurrak laister iritsiko gaitu, eta utsa litzake emengo estropara guztiyak irabaztia, ango estropara galduko bagenu. Boga, mutillak, boga, zeru aldera!"