Tosta gaineko txintxurra tosta gainean egin behar da

Liga, Kontxa eta udako bestelako arraun-lehiaketen eguneroko zurrunbiloa dela-eta, ia-ia ahaztuta utzi dut albiste honi buruz zerbait esateko nuen asmoa. Irutxuloko HITZAk ekainean argitaratutako albiste horretan, Untzi Museoak ganbaran antolatutako erakusketa berezi baten berri ematen zen. Untzi Museoaren proposamena gustatu (publikoari, bereziki gaztetxoei, arrauna helaraztea beti da interesgarria, are gehiago era ludikoan egiten bada) eta, ume kurioso batzuk ondoan hartuta, erakusketaz gozatzera joan nintzen duela hilabete pare bat. Urrian, hilabete honetan hain justu, itxiko omen da erakusketa hori, eta horregatik lehenbailehen idazki hau egiteko beharra sentitu dut, egun hartan ikusitakoari buruzko notak nire ordenagailuan ikusi ditudanean.

Erakusketaz 'gozatzera' esan dut, ez baita besterik gabe ikusi (edo entzun) egiten den erakusketa ohikoa. Hemen gauzak ukitu, erabili, sentitu eta bizi egin daitezke, eta, horrela, bisitariek, bereziki haurrek, gauzak hobeto barneratzen dituztela esango nuke. Tresna, gauza, jantzi eta elementu ugari daude eskura (literalki eskura: arraunak, platanito eta bestelako jantziak, palkak, estropuak, kronometroak, ergometroak, megafonoak, jateko barra energetikoak, etab.) eta horrek partaide egiten du bisitaria, ikusle edo ikasle huts baino areago.

Eskertzekoa da klub asko inplikatu izana, bere materiala ekimen honetarako musu truke emanez, gaztetxoei arrauna hurbiltzeak duen garrantziaz ohartuta-edo. Hala ere ohartxo txiki bat egin nahi nioke, dagokionari: kolore guztietako kluben jantziak eta objektuak zeuden (Orio, Trintxerpe, San Pedro, San Juan, Hondarribia, Arkote, Urdaibai, Euskal Selekzioa... eta baita Ur-Kirolak eta Arraunenak ere). Donostiarrarenik, ordea, ezertxo ere ez. Alegia, erakusketa horretatik pasa diren zientoka pertsona etas ume donostiarrek ez dute ikusi Donostiarraren inolako erreferentziarik, tostako arraunketari buruzko Donostiako erakusketa batean. Esan bezala, dagokionari (oharra zeini dagokion ondo ez badakit ere).

Erakusketa nolakoa den? Ea bada. Lehen panel batean nolabait arraun-kirolaren jatorria esplikatzen da, modu bisual eta egoki batean. Arrantza-jardueran duen sustraia azaltzen da, eta gerora kirol bihurtzeko izan dituen urratsak erakusten dira, adibidez, lehiaketa nagusiak nola eratu ziren; eta jakina, lehiaketa guztietan garrantzitsuena da azalpen horien eredu: Kontxako Bandera. Pertsonaia eta tripulazio historikoak, gertakari garrantzitsuenak eta banderaren eboluzioa ikus daitezke, era errazean. Lagungarri gisa garai guztietako argazki, kazeta, agiri eta bestelako testigantzak erabiltzen dira, esate baterako, antzina hain garrantzitsuak ziren bertso-paperak; hona hemen erakusketan azaldutako bat:

Donostiarrak badatoz eta
ikusi zagun sarrera,
benzedoriak nola dakarren
inbenzibleen bandera.

Beste eremu batean kirolarien prestakuntzak izan duen eboluzioa azaltzen da, bai entrenamendu aldetik, bai elikadura aldetik. Ergometroan saio bat egin dezakete haurrek, beste bat erritmoa kontrolatzen duen bitartean paladak zenbatzeko kronometroa eskuan duela. Kirol-jantziak ere hortxe daude eskura, soka batetik zintzilik (bigarren argazkian ikus dezakezuen bezala). Eta dena alderdi ludikoa ez delako, argi uzten da kirol honek sakrifizio dosi handiak dituela eta arraunean ondo aritzeko ba, horixe, aritu egin behar dela (oso deigarria eta egokia iruditu zitzaidan letra lodiz ageri zen esaldi bat, idazki honen izenburu gisa erabili dudana).

Estropaden antolakuntza eta arauak ere lantzen dira erakusketan. Distantziak, kaleak, irteera emateko modua, eta abar. Estropada birtual bat ere hortxe da, maketa modura (ikus lehen argazkia), baliza lana egiten duen buia eta guzti. Kaleen zozketa egiteko kutxa, haga eta bolak ere hortxe dituzte bisitariek, detallerik txikiena ere bazterrean utzi gabe.

Azkenik, arrauneko materiala dago aztergai: traineru, trainerilla eta batelen neurriak, materialak, eraikitzeko teknikak, eta atalen esplikazioak. Trainerugile famatuenen berri ere ematen da. Eta material ukigarri modura, arraunak eta Fontanen palka zahar bat daude... eta estropuak. Tailer gisako bat dago eratuta: gaztetxoei estropuak egiten erakusten zaie eta ondo egiten asmatzen duenak etxera eramango du estropua oroigarri.

Ez dakit oraindik irekita egongo den (urrian baita ixtekoa), baina arrauna maite dugunontzat eta, batez ere, gure haurrek arrauna maitatzea nahi dugunontzat erakusketa oso interesgarria iruditu zitzaidan, eta, nola ez, horren testigantza eman behar nuen nire blog honetan. Zorionak antolatzaileei, eta gure ondarea ezagutarazteko ahaleginean dabiltzan guztiei.

PD: erakusketan esaten da 1879ko Kontxa (lehenengo Kontxako Bandera, alegia) Pasaiako Avantek irabazi zuela. Urte asko eta askotan horrela esan izan den arren, Aguirre Francoren 2002ko liburuan argitu zen hala ez zela izan eta Donostiak irabazi zuela. Dagokionari, ohar hau ere.